τριτογένεια

Επίθετο που έδιναν οι αρχαίοι Έλληνες στη θεά Αθηνά, γιατί τη θεωρούσαν κόρη της Τριτωνίδας λίμνης. Κατά την παράδοση, η Αθηνά ήταν προστάτιδα των νερών, και γι’ αυτό τον λόγο βρισκόταν σε διαρκή διαμάχη με τον Ποσειδώνα. Σύμφωνα με άλλη παράδοση, η Αθηνά είναι η αναδυομένη κάθε πρωί από τα νερά Ηώς, ή η θεά της αστραπής. Κατά τον Ηρόδοτο (Δ’ 180), η Αθηνά είναι κόρη του Ποσειδώνα και της Τριτωνίδας λίμνης.

* * *

ἡ, Α

1. ως κύριο όν. Τριτογένεια

προσωνυμία τής θεάς Αθηνάς

2. στους (Πυθαγορείους) ονομασία τού αριθμού τρία και τού ισόπλευρου τριγώνου.

[ΕΤΥΜΟΛ. Πρόκειται για σύνθ. λ. με β' συνθετικό -γένεια < -γενής < γένος, ενώ δυσερμήνευτο παραμένει το α' συνθετικό της. Κατά την επικρατέστερη άποψη, ανάγεται στο τακτικό αριθμ. τρῐτος και εμφανίζει μακρό -ι- για μετρικούς λόγους. Σύμφωνα με αυτήν την άποψη, η λ. επιδέχεται διάφορες ερμηνείες, όπως «αυτή που γεννήθηκε την τρίτη ημέρα τού μήνα» ή «το τρίτο παιδί μετά τον Απόλλωνα και την Αρτέμιδα» ή «αυτή που επινόησε τους τρεις κύριους δεσμούς τής κοινωνικής ζωής» ή «αυτή που, ως αναπαράσταση τής φύσης, γεννιέται τρεις φορές τον χρόνο». Πιθανότερη ωστόσο θεωρείται η άποψη ότι η λ. Τριτογένεια έχει σημ. «η πραγματική κόρη τού Διός», όπου το τρίτος έχει, κατά κάποιον τρόπο, εμφατική λειτουργία (πρβλ. Τριτοπατρῆς). Λιγότερο πιθανές, εξάλλου, θεωρούνται άλλες απόψεις, που βασίζονται σε θρύλους σχετικά με τη γέννηση τής Αθηνάς. Σύμφωνα με αυτές, η λ. συνδέεται με το Τρίτων* «ονομ. ποταμού στη Βοιωτία» ή με το Τριτωνίς* «ονομ. λίμνης στη Λιβύη ή την Αρκαδία», ενώ άλλοι προτείνουν τη σύνδεση της με έναν τ. τριτώ «κεφάλι», επειδή, κατά την παράδοση, η Αθηνά γεννήθηκε από το κεφάλι τού Διός].